امروزه ارزهای دیجیتال به بخش جدایی‌ناپذیر از دارایی مردم تبدیل شده‌اند و شانه‌به‌شانه با ارزهای فیات در رقابت هستند. بلاکچین نامی آشنا برای همه افرادی است که در حوزه رمزارز‌ها فعالیت می‌کنند. در واقع بلاکچین سیستمی است که می‌توان انواع اطلاعات و گزارشات را در آن ثبت کرد و بین تمام اعضا به اشتراک گذاشت.
شناخت انواع بلاکچین نقش موثری در شناخت صحیح ارزهای دیجیتال دارد. از این رو ما در این مقاله قصد داریم انواع بلاکچین به همراه مفهوم آنها را به زبان ساده شرح دهیم. برای آشنایی بیشتر تا انتهای مقاله با کیوسک آکادمی همراه باشید. (لینک پیشنهادی: خرید ارز دیجیتال)
مطالعه بیشتر: بلاکچین چیست؟
فناوری بلاکچین چیست؟
بلاکچین یک دفترکل غیرمتمرکز (غیرمتمرکز یعنی هیج واحدی مانند دولت یا شخص ثالت روی آن نظارت و کنترل ندارد) است که کلیه اطلاعات ثبت شده در آن میان همه کاربران به اشتراک گذاشته می‌شود. می‌توان اطلاعات جدیدی را به زنجیره بلوکی اضافه کرد و بعد از اضافه شدن، امکان دستکاری، تغییر و حذف آن وجود ندارد.
برای درک بهتر، بلاکچین را مانند یک ساختمان در نظر بگیرید که از آجر‌هایی ساخته شده است، اینجا بلاکچین نقش ساختمان دارد و بلاک‌‌ها آجر‌هایی هستند که به یکدیگر متصل شده و اطلاعات در آنها ثبت می‌شود.
مطالعه بیشتر: اندازه بلاک
پایه و اساس بلاکچین بر سه رکن تمرکز‌زدایی و توزیع اطلاعات، شفافیت و تغییرناپذیری استوار است و الگوریتم اجماع (قوانینی برای توافق اعضای شبکه روی یک نسخه واحد اطلاعات) مهم‌ترین‌بخش آن را تشکیل می‌دهد. بلاکچین تنها در یک نسخه عرضه نمی‌شود و دارای انواع مختلفی است که هر کدام تفاوت‌‌هایی با نسخه اصلی داشته و از مزایا و معایب مخصوص به خود برخوردار هستند.
مطالعه بیشتر: الگوریتم اجماع
انواع مختلف فناوری بلاکچین چیست؟
حال که با مفهوم فناوری بلاکچین آشنایی پیدا کردید، اکنون وقت آن رسیده تا با انواع بلاکچین آشنا شوید. به طور کلی چهار نوع بلاکچین وجود دارد که هر کدام برای شرایط مختلف با ویژگیهای متفاوت ایجاد شده‌اند. انواع بلاکچین به شرح زیر است:
- بلاکچین عمومی (Public) مانند بیت کوین، لایت کوین
- بلاکچین خصوصی (Private) مانند هایپرلجر (Hyperledger) و R3 Corda
- بلاکچین ترکیبی (Hybrid) مانند دراگون چین (Dragonchain)
- بلاکچین گروهی (Consortium)
مطالعه بیشتر: محدویت‌های بلاکچین
چرا به انواع مختلف بلاکچین نیاز داریم؟
مهم‌ترین و اساسی‌ترین کاربرد بلاکچین فراهم‌سازی بستری امن و مطمئن برای انجام تراکنشها یا تبادل اطلاعات مختلف است. افراد از فناوری بلاکچین و دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger)، به اشکال متفاوتی استفاده می‌کنند. برای مثال بیت کوین را در نظر بگیرید؛ بیت کوین یک بلاکچین عمومی است.
چرا بیت کوین را جز بلاکچینهای عمومی دسته‌بندی می‌کنند؟ زیرا افراد در سراسر دنیا می‌توانند به یک گره (به هر کاربر که از طریق کامپیوتر به شبکه بلاکچین ملحق می‌شود یک گره (Node) می‌گویند.) در شبکه تبدیل شده و تراکنشها و سایر گرهها را تایید می‌کند.
مطالعه بیشتر: مورتورهای جستجوی مبتنی بر بلاکچین
دلایلی برای وجود انواع بلاکچین
حال فرض کنید یک شرکت از بلاکچین خصوصی استفاده می‌کند. این شبکه یک بلاکچین خصوصی خواهد بود که تنها اعضای آن شرکت می‌توانند به اطلاعات محرمانه دسترسی داشته باشند و افراد دیگر اجازه ورود به آن را نخواهند داشت. در شبکههای خصوصی گره‌‌های محدود و مجازی وجود داد که توسط مدیر شبکه کنترل می‌شود.
اطلاعات مبادله شده میان اعضا در این نوع بلاکچینها درون شبکه باقی می‌ماند. اگر یک گره مایل به اضافه شدن به شبکه باشد نیاز به اجازه مدیر شبکه دارد. یک شرکت می‌تواند تصمیم بگیرد مقیاس شبکه خود به چه اندازه باشد، و آیا تنها به شعبات داخلی محدود شود یا حتی در سطح بین‌المللی هم می‌توان آن را توسعه داد. به این ترتیب انواع بلاکچین براساس نیازمندی‌‌ها ایجاد شده است.
مطالعه بیشتر: فورک در بلاچین چیست؟
تمرکز و عدم تمرکز در بلاکچین به چه معناست؟
تمرکز (centralization)، در بلاکچین به این معنی است که شبکه توسط یک شخص ثالث، دولت، سازمان و یا هر ارگان دیگری مدیریت می‌شود. سیستم بلاکچین خصوصی متمرکز است، زیرا دفتر توزیع شده فوق، توسط یک گروه یا سازمان اداره می‌شود. به این ترتیب در انجام تراکنشها به یک شخص ثالث نیاز است، در اینصورت خریداران و فروشندگان برای اداره دارایی خود به این شخص ثالث اعتماد می‌کنند.
همانند ارزهای فیات که مردم پول‌‌های خود را برای مدیریت به بانک می‌سپارند، اینجا بانک نقش واسطه و شخص ثالث دارد. این در حالی است که بلاکچین عمومی غیرمتمرکز است و توسط هیچ نهاد و شخصی مدیریت نمی‌شود.
مطالعه بیشتر: تفاوت دیتابیس و بلاکچین
عدم تمرکز در بلاکچین به چه معنی است
بر سر معنا و مفهوم تمرکز زدایی (Decentralization) یا همان غیرمتمرکز‌سازی ابهامات زیادی وجود دارد.
در تصویر بالا تفاوت توزیع شده و متمرکز به طور واضح مشخص است. شکل اول شبکههای متمرکز را نشان می‌دهد که یک جا جمع شده و توسط یک گره مرکزی کنترل می‌شوند. شکل دوم نشان می‌دهد که هیچ مدیر و کنترل‌کننده‌ای وجود ندارد و کنترل و تصمیم‌گیری از یک نهاد یا گروه به یک شبکه توزیع شده انتقال می‌یابد که شکل 3 گویای این عمل است.
غیرمتمرکز‌سازی در بلاکچین به معنی توزیع یکسان پایگاه داده میان اعضای شبکه است. این پایگاه داده شامل کلیه اطلاعات کاربران از قبیل تراکنش‌‌های مالی و شماره حساب‌هایی است که روی یک سرور قرار ندارند و با همگام‌سازی مداوم روی کامپیوتر‌های شبکه، ذخیره شده است.
مطالعه بیشتر: پل بلاکچین
بررسی انواع بلاکچین
طی سال‌‌های گذشته، بلاک چین‌‌ها براساس ساختار و پیکربندی خود، در انواع و کاربردهای مختلفی توسعه پیدا کردند. نحوه فعالیت در بلاکچین و اطلاعات ذخیره شده در آن براساس اهداف تجاری قابل کنترل است، از این رو می‌توان بر روی انواع بلاکچین براساس اهداف مختلف فعالیت کرد.
بلاک چین خصوصی و بلاک چین عمومی از جمله محبوب‌ترین بلاک چین میان انواع ارزهای دیجیتال و شرکت‌‌های خصوصی هستند. دو نوع دیگر که بلاکچین هیبرید (ترکیبی) و کنسرسیوم (گروهی) است که آنها را هم بررسی خواهیم کرد.
مطالعه بیشتر: کاربردهای بلاکچین
بلاک چین عمومی چیست؟
بلاکچین عمومی را می‌توان فناوری توزیع شده بدون مجوز تعریف کرد که هر کسی می‌تواند به عنوان کاربر، توسعه‌دهنده و یا استخراج‌کننده به آن بپیوندد و تراکنش‌‌های خود را انجام دهد. این نسخه غیر محدود بوده و تراکنش‌‌های انجام شده کاملا شفاف است.
هر کاربر در صورت اتصال به اینترنت، هر زمان که بخواهد می‌تواند به جزئیات معاملات دسترسی داشته باشد. اولین بلاک چین عمومی بیت کوین است که هر کس با اتصال به اینترنت می‌تواند به صورت غیر متمرکز تراکنش‌‌های خود را انجام دهد.
تایید معاملات از طریق روش‌‌های اجماعی مانند پروتکل اجماع گواه اثبات کار (Proof of Work) که تایید و اعتبار بخشی به تراکنشها و اضافه شدن بلاک‌های جدید را برعهده دارد، پروتکل اجماع اثبات سهام Proof Of Stake (جایگزین روش PoW ) و غیره انجام می‌شود. بدین ترتیب در این نوع شبکههای زنجیره بلوکی تعدادی بی‌شمار گره از سراسر دنیا وجود دارد و اطلاعات شبکه میان همه آنها به اشتراک گذاشته می‌شود.
نمونه‌‌هایی از زنجیره بلوکی عمومی: بیت کوین، اتریوم، لایت کوین، NEO
لطفا برای مشاهده قیمت لایت کوین، قیمت اتریوم، قیمت بیت کوین امروز و دیگر رمز ارزها به صرافی کیوسک مراجعه کنید.
مزایای بلاک چین عمومی
بلاکچینهای عمومی از جمله محبوب‌ترین و بهترین انواع بلاک چین هستند. از مزایای آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- هر کسی می‌تواند عضو شبکه بلاک چین عمومی شود.
- به دلیل وجود قوانین اجماع، اعتماد میان همه کاربران وجود دارد.
- کلیه افراد در جهت بهبود شبکه عمومی تلاش می‌کنند.
- غیرمتمرکز است و به هیج مدیر و کنترل‌کننده‌ای نیاز ندارد.
- امنیت بالا یکی از مهم‌ترین مزایای این نوع شبکهها است.
- کلیه دادههای شبکه در اختیار همه کاربران قرار دارد و این شفافیت موجب تداوم اعتبار شبکه می‌شود.
مطالعه بیشتر: دفتر توزیع شده در بلاکچین
معایب بلاک چین عمومی
نرخ تراکنش پایین: کاربران در شبکههای بلاکچین عمومی از سرعت کم تراکنشها رنج می‌برند. هر تراکنش ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد، زیرا به دلیل تعداد زیاد گرهها، زمان انتظار برای تایید تراکنشها و رسیدن به قوانین اجماع کار طول می‌کشد. برای مثال شبکه عمومی بیت کوین در مقایسه با شبکه خصوصی ویزا (VISA) که 24000 تراکنش در هر ثانیه انجام می‌شود، تنها توانایی انجام هفت تراکنش در ثانیه دارد.
مشکلات مقیاس‌پذیری: هراندازه که شبکه بلاکچین عمومی بزرگ شود نرخ تراکنش‌‌های آن کاهش پیدا خواهد کرد. البته راه حل‌‌هایی نظیر شبکه لایتنینگ (Lightning Network) بیت کوین برای رفع این مشکل ارائه شده است، که اگر اندازه شبکه افزایش پیدا کند، نرخ تراکنشها ثابت نگه داشته شود.
مصرف بالای انرژی: آخرین عیب بلاکچین عمومی انتخاب روش اجماع است. با توجه به اینکه در فرآیند الگوریتم اثبات کار (Proof of Work) که بیت کوین از آن بهره می‌برد به سیستمهای تخصصی و سخت افزار حرفه‌ای برای انجام الگوریتم نیاز است، مصرف انرژی آن به صورت قابل توجهی بالا می‌رود. این مسئله هم از لحاظ اقتصادی و هم از نظر محیط زیست بسیار مشکل ساز می‌شود. با این حال، با استفاده از الگوریتم‌‌های کارآمدتر مانند Proof of Stake (PoS)، این مسئله تا حدی حل شده است.
مطالعه بیشتر: دوبار خرج کردن در بلاکچین
بلاک چین خصوصی چیست؟
بلاک چین خصوصی در یک محیط محدود، یعنی یک شبکه بسته کار می‌کند و شرکت‌کنندگان برای پیوستن به شبکه نیاز به مجور دارند، شبکه تحت کنترل یک نهاد قرار دارد. این نوع بلاکچینها در سازمان‌‌ها و یا شرکتهایی که می‌خواهند تنها افراد محدودی به شبکه دسترسی داشته باشند، استفاده می‌شود.
در این شبکه مجوز دسترسی، اختیارات و امنیت کاربران را نهاد کنترل‌کننده یا همان مدیر مشخص می‌کند. به طور کلی می‌توان گفت نحوه کار بلاکچین خصوصی همانند شبکه عمومی است با این تفاوت که مقیاس کوچکتر و اختیارات محدود‌تری برای کاربران دارند. از این نوع بلاکچینها برای مدیریت مالکیت دارایی، زنجیره تامین و … استفاده می‌شود. قوانین بلاک چین خصوصی پیش از راه اندازی به طور کامل تعیین و نوشته می‌شود.
مطالعه بیشتر: ارتفاع بلاک در بلاکچین
مزایای بلاک چین خصوصی
- با توجه به تعداد کم گره‌‌های این شبکه سرعت انجام تراکنشها بالا است.
- به دلیل اینکه تعداد گره‌‌های شبکه کم است شبکه مقیاس پذیر است و حتی در صورت اضافه شدن اعضای دیگر، با افزایش حجم و ظرفیت شبکه مقیاس‌پذیری کاهش نمی‌یابد.
معایب بلاک چین خصوصی
نیاز به اعتمادسازی: در بلاکچین عمومی که یک دفتر باز است، کلیه کاربران از دادههای شبکه مطلع هستند و همین شفاف‌سازی موجب امنیت شبکه می‌شود. اما در بلاکچینهای خصوصی در ابعاد کوچکتر که باید اطلاعات محرمانه بین کارمندان مبادله شود، این اعتمادسازی باید بین کاربران صورت گیرد، که مشکلات خاص خود را دارد.
امنیت پایین: به دلیل اینکه در بلاکچینهای خصوصی گره‌‌های کمی وجود دارد امکان ایجاد مشکلات امنیتی از قبیل هک و .. بسیار بالا است. اگر گرهها بتوانند به سیستم مدیریت مرکزی دسترسی پیدا کنند، امکان دسترسی به کلیه نودها را پیدا می‌کنند که این موضوع ممکن است باعث سوء استفاده از اطلاعات شود.
مطالعه بیشتر: اثبات دانش صفر
تمرکز: بلاکچینهای خصوصی محدود هستند و با توجه به کنترل و مدیریت توسط یک نهاد یا شخص ثالث، به سیستم مدیریت هویت و دسترسی کاربران (IAM) نیاز است. این سیستم‌‌ها تمامی قوانین و روال مدیریتی یک سازمان یا اداره را داراست و اجازه اضافه شدن یک گره جدید یا میزان دسترسی کاربران به شبکه را تعیین می‌کند. اگرچه بلاکچین با هدف تمرکز زدایی ایجاد شده است، اما شبکه خصوصی با یکی از مهم‌ترین ارکان فناوری بلاکچین مغایرت دارد.
بلاکچین ترکیبی چیست؟
بلاکچین ترکیبی (Hybrid Blockchain)) یا به صورت تحت الفظی دوگانه و دورگه، با توجه به نام هیبریدی آن، ترکیبی از بلاکچین عمومی و خصوصی است و ویژگیهای هر دو شبکه را به ارث می‌برد. یعنی هم دارای ویژگی سیستم مجوز ورود به شبکه و قوانین احراز هویت بوده و هم یک سیستم بدون نیاز به مجوز را به همراه دارد.
مطالعه بیشتر: مقیاس‌پذیری در بلاکچین
این مدل زنجیره بلوکی، در سازمان و شرکتهایی استفاده می‌شود که دسترسی کاربران را مدیریت و تعیین می‌کنند که آنها در چه سطحی به اطلاعات شبکه دسترسی خصوصی یا عمومی داشته باشند. بنابراین تنها بخشی از اطلاعات به صورت عمومی برای کاربران به نمایش در می‌آید و باقی اطلاعات به صورت محرمانه نگهداری می‌شود.
از این نوع شبکههای می‌توان در سیستمهای املاک (جایی که مشاوران املاک می‌توانند برای نگهداری اطلاعات هر خانه به صورت محرمانه و نمایش بخشی از آن اطلاعات به صورت عمومی برای کاربران استفاده کنند)، خرده فروشی و بازارهای مالی منظم استفاده کرد.
مزایای بلاکچین ترکیبی
- به علنی کردن اطلاعات در سیستم نیاز نیست و می‌تواند به صورت محدود کار کند.
- قوانین را با توجه به نیاز می‌توان تغییر دارد.
- بلاک چین‌های هیبریدی از حمله 51 درصد در امان هستند.
- این نوع شبکهها مقیاس‌پذیری بهتری نسبت به شبکههای عمومی دارند.
- در حالی که به یک شبکه عمومی متصل هستید، حریم خصوصی گرهها حفظ می‌شود.
معایب بلاکچین ترکیبی
- اطلاعات ارائه شده در شبکه هیبریدی کاملا شفاف نیست.
- ارتقا یک شبکه به مدل ترکیبی، می‌تواند یک چالش ریسک‌پذیر باشد.
- ممکن است کاربران برای شرکت در شبکه انگیزه کافی نداشته باشند.
مطالعه بیشتر: رویکرد چند زنجیره‌ای
کنسرسیوم بلاکچین چیست؟
بلاک چین کنسرسیوم برخی اوقات یک‌بخش جداگانه از بلاک چین‌های خصوصی محسوب می‌شود. تفاوت این شبکه با شبکههای خصوصی در این است که شبکههای بلاک چین کنسرسیوم، توسط یک گروه، به جای نهاد واحد مدیریت می‌شوند. وظایف و اختیارات در این شبکهها تقسیم شده و فقط به بخشی از کاربران اجازه تایید تراکنشها داده خواهد شد.
بلاکچینهای گروهی به طور معمول توسط بانک‌ها، سازمان‌های دولتی و غیره استفاده می‌شوند. از یک گره اعتبارسنج برای اطمینان از عملکرد مناسب شبکه عملیات، شروع و دریافت تراکنشها و تایید آنها استفاده می‌شود. به طور خلاصه، تمام ویژگیهای یک بلاکچین خصوصی را از جمله شفافیت، حفظ حریم خصوصی و کارایی ارائه می‌دهد. همچنین برای به اشتراک گذاشتن نتایج و دادههای تحقیقات، بانک‌ها و … قابل استفاده است.
مزایای کنسرسیوم بلاکچین
- قابلیت کنترل و تنظیم خوب منابع را فراهم می‌کند.
- امنیت و مقیاس‌پذیری بسیار خوبی دارند.
- در مقایسه با شبکههای عمومی کارایی بهتری دارند.
- با ساختار‌های حاکمیتی مشخص کار می‌کنند.
مطالعه بیشتر: کریپتوگرافی چیست؟
معایب کنسرسیوم بلاکچین
- شفافیت کمتری برای ارائه اطلاعات میان کاربران دارد.
- قوانین و مقررات می‌تواند تاثیر سویی در مدیریت شبکه داشته باشد.
- در مقایسه با سایر بلاکچینها از محبوبیت کمتری برخوردار است.
مقایسه انواع بلاکچین ها
| ویژگی ها | هیبرید | کنسرسیوم | خصوصی | عمومی |
| نیاز به مجوز | بخشی از آن | دارد | دارد | ندارد |
| قابلیت مشاهده توسط | کنترل شده | بستگی دارد | تنها افراد دعوت شده | هر شخصی |
| قابلیت استفاده توسط | به صورت دلخواه | مشترکین تایید شده | مشترکین تایید شده | هر شخصی |
| متعلق به چه کسی است؟ | یک واحد | چندین واحد | یک واحد | هیچ شخصی |
| شناسایی شرکت کنندگان | بر اساس انتخاب | بله | بله | خیر |
| سرعت تراکنشها | سریع | سریع | سریع | کند |
نقاط مشترک انواع بلاکچینها
- در هر نوع از بلاکچین، داده‌ها قابل حذف، تغییر و دستکاری نیستند.
- هر چهار نوع بلاکچین ارائه شده از الگوریتم اجماع بهره می‌برند.
- گرهها در همه بلاکچینها باید یک‌به‌یک، تراکنشها و فعالیت‌ها را تایید کنند.
مطالعه بیشتر: رپد توکن
جمع بندی
انواع بلاکچین برای استفاده در شرایط و موقعیت‌های مختلف ساخته شده است تا افراد بتوانند براساس نیاز خود هر کدام را برای سازمان یا نهاد خود استفاده کنند. هر کدام از این بلاکچینها از مزایا و معایب بالقوه خود برخوردار هستند که شناخت آنها می‌تواند به انتخاب صحیح و استفاده مناسب منجر شود. بیان برترین نوع بلاک چین کار دشورای است و شما می‌توانید براساس مجموعه و کارایی مورد نظر خود، از هر کدام بهره ببرید.
