در کشور ما ایران از دیرباز مردم به ذخیره ارزش (store of value) و پیگیری قیمت آن توجه زیادی داشته‌اند. این رویه با بالاگرفتن تورم در سال‌های اخیر، بیشتر در بین مردم دیده می‌شود. آنها خواهان مالکیت دارایی‌هایی هستند که در درازمدت ارزش خود را حفظ کنند و تورم بر آنها تاثیرگذار نباشد. به‌همین‌دلیل به خرید ذخیره ارزش‌های مختلفی چون طلا، دلار، ملک و در سال‌های اخیر بیتکوین روی آورده‌اند. در این مقاله به بررسی بیشتر ذخایر ارزش و ویژگی‌های آنها می‌پردازیم. (لینک پیشنهادی: خرید ارز دیجیتال)
ذخیره ارزش چیست؟
ذخیره ارزش یک دارایی، کالا یا ارزی است که ارزش خود را در طول زمان حفظ می‌کند و کاهش نمی‌یابد. یعنی این موارد باید در طی زمان یا همان ارزش را داشته باشند یا با‌ارزش‌تر شوند. طلا و سایر فلزات گرانبها، ذخیره ارزش هستند چراکه عمر مفید آنها دائمی است. به عبارت دیگر:
- ذخیره ارزش چیزیست که با گذر زمان ارزش آن ثابت می‌ماند.
- ذخیره ارزش باید با چیز دیگری مثل طلا یا دلار قابل تعویض باشد.
این مسئله باعث ایجاد محدودیت‌هایی در ذخیره ارزش خوب می‌شود. یک ذخیره ارزش خوب نباید مثل مواد خوراکی عمر کوتاهی داشته باشد. همچنین باید تا حدی قابلیت نقدشوندگی داشته باشد که معیاری از میزان مبادله‌پذیری آن است. مثلا تبادل یک ظرف طلا با پول بسیار آسانتر و سریعتر از مبادله یک خانه با پول است. به این ترتیب طلا، قابلیت نقدینگی بیشتری دارد.
مطالعه بیشتر: روش های کسب درآمد از ارزهای دیجیتال کدامند؟
اگر کسی نتواند ذخیره ارزش شما را با منبع ارزش دیگری تبادل کند آنگاه این ذخیره ارزش بی‌ارزش است. در نهایت ذخایر ارزش باید تا حدودی نایاب یا بدست آوردن آنها سخت باشد. هوا بسیار مهم است، با این حال فراوانی، آن را به عنوان ذخیره‌ای از ارزش، بی‌ارزش می‌کند.
نمونه های سنتی ذخیره ارزش
برخی از رایج‌ترین ذخایر ارزش، ارزهای فیات، فلزات گرانبها، املاک و مستغلات هستند.
فیات
ارزهای فیات مثل دلار، یورو و ین رایج‌ترین ذخایر ارزش افراد هستند. آنها قابلیت نقدشوندگی بالایی دارند، برای تراکنش‌های روزانه به کار می‌روند و همه‌جا مورد قبولند. ارزهای فیات به دلیل وجود اعتماد به سیستم بانکی، ذخایر ارزش رایجی هستند. شاید بزرگترین مزیت ارزهای فیات به‌عنوان ذخیره ارزش، این است که دولتها حکم می‌کنند که همه برای پرداخت مالیات، تسویه بدهی و غیره باید از آنها استفاده کنند. بااینحال این مزیت با معایبی نیز همراه است.
وقتی این ارزهای فیات تحت مدیریت ضعیفی قرار بگیرند دچار تورم می‌شوند و ارزش خود را به‌عنوان منبع ارزش از دست می‌دهند. تورم بیش‌از‌حد به دلیل ترکیب سیاست‌های اقتصادی ضعیف با شرایط ژئوپلیتیکی و چاپ بیش از حد پول ایجاد می‌شود. این پدیده می‌تواند باعث سقوط کامل یک ارز فیات شود.
یک ارز با ثبات معقول برای یک اقتصاد سالم ضروری است. پول یک ملت باید ذخیره معتبر ارزش باشد تا شهروندانش به کار و تجارت بپردازند، پول پس‌انداز و خرج کنند. واحد پولی که ذخیره ارزش یا Store of value ضعیفی باشد انگیزه پس‌انداز یاحتی کسب درآمد را کاهش داده و توانایی تجارت را کم می‌کند.
ارزهای باثبات مثل دلار آمریکا، ین ژاپن، فرانک سوییس و دلار سنگاپور جزء ذخیره ارزش هستند که توانسته‌اند دربرابر تورم به شدت مقاومت کنند.
فلزات گرانبها
طلا و نقره به خاطر کمیاب بودن، راحت بودن معامله و حمل‌و‌نقل و میزان بالای نقدشودندگی از گذشته تا بحال جزء ذخایر ارزش بوده‌اند. این یعنی افراد باید هزینه زیادی بپردازند تا بتوانند آن را از معدن استخراج کنند. با اینکه معامله با آنها چندان راحت نیست، اما از زمین و ملک راحت‌تر است.
نمی‌توانید هزینه چیزی را به‌صورت مستقیم با طلا پرداخت کنید اما تبدیل آن به پول راحت است. این ویژگی باعث نقدشوندگی بالای طلا و نقره شده است. فلزات گرانبها در بسیاری از صنایع از جمله الکترونیک و جواهرسازی کاربرد دارند. همه این فاکتور‌ها به‌صورتی ترکیب می‌شوند که فلزات گرانبها به ندرت ارزش خود را از دست می‌دهند. بااینحال در بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت ممکن است این اتفاق رخ دهد. این امر آنها را تبدیل به یک شیء محافظه‌کارانه برای سرمایه‌گذاری کرده است.
بسیاری از اقتصادها از طلا، نقره و سایر فلزات گرانبها به‌عنوان ارز استفاده کرده‌اند چراکه توانایی ذخیره‌سازی ارزش، سهولت نسبی حمل‌و‌نقل و سهولت مبادله با ارزش‌های مختلف را دارند.
املاک و مستغلات
اینها نیز مثل فلزات گرانبها، تاریخچه طولانی در ارزش دارند. زمین و اشیای خاص (مانند نقاشی‌های معروف، اسناد تاریخی، کتابهای کلکسیونی و غیره) ارزش خود را به خوبی حفظ می‌کنند. آنها معمولا منحصر‌به‌فرد هستند. بزرگترین مشکل آنها، قابلیت نقدشوندگی است.
املاک و مستغلات ذخایر ارزشی هستند که تبدیل آنها به پول نقد کمی سخت است. ممکن است مدتها زمان ببرد تا خریدار پیدا شود. این واقعیت که مبادله ارزش شیء بسیار سخت است، در واقع ارزش آن را کاهش می‌دهد. همه اینها به این معنی است که املاک و مستغلات در درجه اول برای ثروتمندان ذخایر ارزش خوبی هستند.
آیا بیت کوین می‌تواند به عنوان ذخیره ارزش محسوب شود؟
بحث بیتکوین برای یک ذخیره ارزش بر اساس اینکه آیا مردم از آن به‌عنوان یک ذخیره ارزش استفاده می‌کنند یا خیر تعیین می‌شود. به نظر می‌رسد که تا‌بحال عموم مردم و شرکت‌های خصوصی آن را تاحدودی به‌عنوان یک Store of value می‌بینند. درست مثل دلار، جواهرات یا کتابهای کلکسیونی باید بیتکوین را هم مثل راهی برای حفظ ارزش و شاید ثروت‌آفرینی ببینید.
با توجه به اینکه در اواسط سال 2021 قیمت بیت کوین شروع به کاهش کرد، برخی می‌گویند این ارز دیجیتال نمی‌تواند به‌عنوان ذخیره ارزش محسوب شود. اظهارات مشکوک ایلان ماسک، مدیر عامل تسلا، درمورد مصرف انرژی شبکه بیتکوین و محدودیت معاملات ارزهای دیجیتال در چین، کافی بود تا آبشاری از فروش را آغاز کند که موجب کاهش 31درصدی قیمت بیتکوین شد. در کل قیمت بیتکوین 54درصد کاهش یافت.
دارایی که ارزش آن در عرض چند هفته به نصف می‌رسد، حداقل به معنای سنتی، به سختی می‌تواند ذخیره ارزش در نظر گرفته شود. بیتکوین بسیار بی‌ثبات است و نمی‌توان آن را به عنوان Store of value در نظر گرفت.
اما باید در نظر داشت که بیتکوین در طی سال‌های گذشته طرفداران زیادی پیدا کرده است. بیتکوین نیز مثل طلا ارزش خود را از حمایت جمعی و اعتقاد مردم به ارزشمندی آن بدست می‌آورد. در سال‌های گذشته افراد بیشتری به بیتکوین معتقد شده‌اند. حتی برخی شرکت‌های بزرگ مثل تسلا و اسکوئر، بیتکوین را به‌عنوان یک ارزش پایدار قبول کرده‌اند.
استدلال ذخیره ارزش در برابر بیت کوین
با اینکه بیتکوین یک دارایی عالی است، اما برای افراد جوان به‌عنوان ذخیره ارزش محسوب نمی‌شود. از نظر آنها سایر ذخایر ارزشی که در بخش قبلی بحث شدند امتیاز بالاتری می‌گیرند.
بیتکوین در مقایسه با سایر ذخایر ارزش در کوتاه‌مدت بی‌ثبات است. ممکن است بیتکوین بیش از 50درصد کاهش قیمت داشته باشد درحالی‌که چنین نوسانی در سایر ذخایر ارزش نادر است و یک شبه رخ دادن آن یک اتفاق نادر است. این نوسانات، برای افراد ریسک‌گریز مناسب نیست.
یکی از ویژگی‌های اصلی بیتکوین کمیاب بودن و محدودیت تعداد توکن‌های آن است. اما منتقدان می‌گویند بیتکوین متن‌باز است و هر کس می‌تواند یک کپی از آن ایجاد کند. در‌حقیقت افراد زیادی این کار را تحت عنوان فورک‌های مختلف (انشعاب و ایجاد سکه جدید) انجام داده‌اند. بنابراین برخی می‌گویند کمبود بیتکوین واقعی نیست و مصنوعی است.
در نهایت بسیاری ادعا می‌کنند که بیتکوین یک فناوری قدیمی و تنها مسیری برای ایجاد رمزارزهای بهتر است. بحث این است که احتمالا بیتکوین در درازمدت به‌عنوان یک ذخیره ارزش تاب نمی‌آورد و ممکن است ارز دیجیتال دیگری جایگزین آن شود.
استدلال ذخیره ارزش برای بیت کوین
جدید بودن بیتکوین قابل انکار نیست اما همین ویژگی می‌تواند نقطه قوت آن باشد. مثلا 14 سال پیش اولین گوشی آیفون عرضه شد و امروز در سراسر جهان استفاده می‌شود. تلفن‌های هوشمند به مردم امکان انجام کارهای قدیمی مثل عکاسی و مرور اینترنت را به شیوه‌ای جدید می‌دهند. بیتکوین نیز همین کار را در بحث مالی و پول انجام می‌دهد. بیتکوین مثل بسیاری از چیزهای جدید بی‌ثبات است، اما در دهه گذشته دارای قابلیت نقدشوندگی خوبی بوده است.
همانطور که گفته شد، منتقدان اشاره دارند که کمیاب بودن بیتکوین مصنوعی است. بنابراین بی‌ارزش است. بااینحال بسیاری ارز ذخایر ارزش دیگر هم همین ویژگی را دارند. در واقع ارزهای فیات هم به صورت مصنوعی کمیاب هستند. دولتها اسکناس زیادی چاپ نمی‌کنند، تا ارز فیات آنها همیشه کمیاب باشد.
با اینکه بیتکوین به اندازه سایر رمزارزها پیشرفته نیست اما می‌تواند یک مزیت تلقی شود. با اینکه فناوری‌های جدید‌تر نیز احتمالا نقص‌هایی دارند، اما بیتکوین یکی از آزمایش‌شده‌ترین شبکه‌های غیرمتمرکز در جهان است که پس از راه‌اندازی آن در سال 2009 به صورت 24ساعته و 7روز هفته کار می‌کند.
بیتکوین یک دارایی با قابلیت نقدشوندگی است و این ویژگی آن هر سال نیز بیشتر می‌شود. گاهی معامله با بیتکوین بسیار ساده‌تر از طلا است. هر سال کسب‌و‌کارهای بیشتری آن را به‌عنوان روش پرداخت خود قبول می‌کنند. حتی برخی دولتها نیز آن را به‌عنوان پول قانونی قبول کرده‌اند.
عامل مهم دیگر در پتانسیل بیتکوین به‌عنوان یک ذخیره ارزش، ماهیت غیرمتمرکز و دیجیتالی بودن آن است. تصاحب و دزدی آن سخت است و همه‌جا می‌تواند همراه صاحبش باشد. این مسئله باعث از‌بین‌رفتن اشخاص ثالث، چه به صورت بانک چه در قالب نهادهای دولتی می‌شود. سایر ذخایر ارزش مثل دلار و طلا چون به صورت فیزیکی هستند حمل و‌نقل آنها دشوار و پرخطر است.
مزایای ذخیره ارزش چیست؟
همانطور که گفتیم ذخیره ارزش، در صورتی که انتخاب مناسبی باشد می‌تواند در بلند‌مدت ارزش خود را حفظ کند و حتی ارزشمندتر شود. بنابراین نگهداری ذخیره ارزش باعث حفظ و افزایش قدرت خرید می‌شود. در شرایط کشورهایی مثل ایران که اقتصاد به شدت تورمی است و ارزش کالاها هر روز کاهش می‌یابد، نگهداری ذخیره ارزش مزیت بزرگی محسوب می‌شود. Store of value باعث می‌شود دارایی افراد با کاهش ارزش پول ملی، دچار کاهش نشود.
مطالعه بیشتر: ارز دیجیتال چیست؟
ویژگی‌های ذخیره ارزش
شاید برای درک اینکه یک ذخیره ارزش خوب چیست، بهتر باشد بدانیم یک ذخیره ارزش ضعیف چگونه است. اگر بخواهیم چیزی برای مدت طولانی حفظ شود، دلیل بر این است که باید بادوام باشد.
غذا، سیب یا موز را در نظر بگیرید که ارزش ذاتی دارند چون برای بقای انسان لازمند. وقتی غذا کمیاب شود این آیتم‌ها با ارزش می‌شوند. اما این باعث نمی‌شود تبدیل به ذخیره ارزش خوبی شوند. اگر آنها را در گاو صندوق بگذارید هر روز کمتر از روز قبل ارزش دارند. نظرتان درباره چیزهای بادوام مثل ماکارونی چیست؟ ماکارونی در بلند‌مدت دوام می‌آورد اما تضمینی نیست که ارزشمند باشد. پاستا از منابعی تولید می‌شود که در‌دسترس هستند. پس هرگاه عرضه از تقاضا بیشتر شود بی‌ارزش می‌شود. بنابراین چیزی که در حجم زیاد قابل ارائه باشد ذخیره ارزش نیست. ذخیره ارزش باید کمیاب باشد.
برخی ارزهای فیات مثل دلار و یورو را ذخیره ثروت خوبی می‌دانند چون ارزش آنها در بلند‌مدت حفظ می‌شود. اما در‌حقیقت آنها ذخیره ارزش ضعیفی هستند، چون مثل ماکارونی اگر تولیدشان زیاد شود کم‌ارزش می‌شوند. تورم تاثیر منفی بر آنها دارد. چیزی که امسال می‌توان با صد دلار خرید، خیلی بیشتر از چیزی است که ده سال دیگر می‌توان با آن خریداری کرد.
سیاست‌های دولت برای چاپ پول نیز روی قیمت ارزهای فیات تاثیرگذار است. اگر دولت تصمیم به چاپ پول بیشتر بگیرد ارزش پول کم می‌شود. بنابراین ذخیره ارزش نباید مثل دلار و ماکارونی به‌راحتی قابل تولید باشد.
برای مثال می‌دانیم که عرضه طلا محدود و استخراج آن دشوار است. بنابراین حتی اگر تقاضا برای آن زیاد شود بازهم امکان تولید خیلی زیاد آن وجود ندارد.
در‌نهایت می‌توان گفت برخی ویژگی‌ها در همه ذخیره ارزش‌ها باید وجود داشته باشند تا به‌عنوان یک ذخیره ارزش خوب تلقی شوند. البته لازم نیست یک ذخیره ارزش همه آنها را داشته باشد.
مقبولیت
ارزش دارایی را میزان مقبولیت و محبوبیت آن در بازار تعیین می‌کند.
بقا و پایداری
این دارایی باید همیشه و در هر زمانی مورد قبول باشد.
کمیابی
میزان عرضه دارایی قابل سنجش است و افزایش قابل توجهی ندارد.
قابلیت نقدشوندگی
دارایی را می‌توان به‌راحتی برای طیف گسترده‌ای از دارایی‌های دیگر بازخرید کرد.
مطالعه بیشتر: توکنیزاسیون چیست؟
آیا باید بیت کوین خرید و نگهداری کرد؟
بیتکوین از همان نخستین روزهایی که عرضه شد لقب طلای دیجیتال را گرفت و برخی آن را مثل بقیه رمزارزها یک ارز دیجیتال ساده نمی‌دانند. در سال‌های اخیر دوباره این روایت توسط علاقمندان بیتکوین تکرار شده است.
نظریه ذخیره ارزش بودن بیتکوین می‌گوید که این یکی از معتبرترین دارایی‌های شناخته‌شده بشر است. طرفداران این نظریه بر این باورند که بیتکوین بهترین راه ذخیره ثروت است به‌طوری‌که ارزش آن در طول زمان کم نمی‌شود.
بیتکوین با نوسانات شدیدی که دارد شناخته می‌شود. ممکن است قابل درک نباشد که ارزش یک دارایی در یک روز 20درصد کم شود. اما بیتکوین حتی با وجود این نوسانات تا امروز دوام آورده است. اما چرا بیتکوین ارزش خرید و نگهداری دارد؟
کمیاب بودن بیتکوین
شاید یکی از قوی‌ترین استدلال‌های ذخیره ارزش بودن بیتکوین این باشد که عرضه محدودی دارد. بیتکوین هرگز بیشتر از 21میلیون نخواهد بود. پروتکل آن، این موضوع را تضمین می‌کند.
ایجاد سکه جدید بیتکوین از طریق استخراج آن است. اما به‌جای حفاری زمین، باید از قدرت ماشین‌های محاسباتی برای حل مسائل ریاضی کمک گرفت.
مسئله دیگر هاوینگ است که هر چهار سال، پاداش استخراج بیتکوین را نصف می‌کند و باعث کمیاب‌تر شدن و سخت‌تر شدن دسترسی به آن خواهد شد.
مطالعه بیشتر: بازی های کریپتویی چیست؟
عدم تمرکز بیتکوین
بیتکوین متن‌باز است. ممکن است فکر کنید هرکسی می‌تواند کدهای آن را کپی کند و 100میلیون بیتکوین اضافی بسازد. چنین چیزی غیرممکن است چون به محض ایجاد تغییر در برنامه بیتکوین شما یک فورک جدید از آن می‌سازید که با بیتکوین اولیه متفاوت است. این کار شبیه کشیدن یک تابلوی دیگر از روی تابلوی مونالیزا و بعد، ادعا کردن برای وجود دوتابلوی مونالیزاست. هرگز دیگران در مورد آن متقاعد نمی‌شوند.
بیتکوین نوعی حاکمیت جمعی را بکار می‌گیرد و تنها راه تغییر پروتکل بیتکوین، توافق اکثریت گره‌ها با آن تغییر است. متقاعد کردن اکثریت برای افزایش سکه‌ها کار راحتی نیست. توافق روی تغییرات به ظاهر ساده هم سال‌ها زمان می‌برد.
هر قدر سایز شبکه بزرگتر شود، انجام تغییرات هم سخت‌تر می‌شود. بنابراین دارندگان بیتکوین مطمئن هستند که عرضه بیتکوین دچار تورم نخواهد شد.
جمع بندی
ذخیره ارزش، کالای فیزیکی یا دیجیتالی است که ارزش آن در طی زمان نه تنها کم نشود، بلکه بتواند افزایش هم پیدا کند. ذخیره ارزش نباید شامل تورم شود. به این معنی که قابلیت عرضه بیش از تقاضا را نداشته باشد. یک ذخیره ارزش خوب باید کمیاب، مورد قبول همگان، قابل تبدیل شدن به پول، قابل استفاده در معاملات و در‌عین‌حال دارای ویژگی ماندگاری باشد.
رایج‌ترین ذخیره ارزش‌های امروز، فیات، طلا، ملک و در جدیدترین مورد، بیتکوین هستند. بحث درباره ذخیره ارزش بودن بیتکوین هنوز داغ است. برخی آن را قبول دارند و برخی رد می‌کنند. آنچه مسلم است، این است که تنها گذر زمان نشان خواهد داد که این سکه دیجیتالی چه روندی در پیش خواهد گرفت. در طی این سال‌هایی که از عرضه بیتکوین گذشته، این سکه توانسته یک ذخیره ارزش مناسب باشد.
