قرارداد هوشمند چیست؟ هرآنچه باید از قراردادهای هوشمند بدانید
Smart Contract
Smart Contract یا قرارداد هوشمند چیست ؟ این سوال افرادی است که در بازار ارزهای دیجیتال فعالیت می‌کنند و با نام قراردادهای هوشمند روبه‌رو می‌شوند. اگر بخواهید معامله‌ای انجام دهید باید شرایط توافق و جزئیات مبادلات خود را در یک قرارداد ثبت کنید، تا در صورت نقض هر کدام از شرایط این قرارداد، بتوانید خسارت محول شده را جبران کنید.
قراردادهای هوشمند مانند قراردادهای عادی شرط یک توافقنامه را اجرا می‌کنند، با این تفاوت که به صورت یک کد برنامه نویسی شده درون بلاکچین غیر متمرکز ذخیره شده و ماهیت دیجیتالی دارند.
ما در این مقاله می‌خواهیم پاسخ مختصری به سوال قرارداد هوشمند چیست به زباده ساده بدهیم و نحوه کار، مزایا، موارد استفاده و به طور کلی هر آنچه را باید درباره یک smart contract بدانید، تشریح کنیم. برای آشنایی بیشتر در این باره با کیوسک آکادمی همراه باشید.
قرارداد هوشمند چیست ؟
قرارداد هوشمند پروتکلی برای توافق طرفین و جلب اعتماد آن‌ها در انجام معاملات با یکدیگر است. در واقع توافق بین خریدار و مشتری ماهیت فیزیکی مانند کاغذی ندارد و هر گونه شرایط مبادلات درون یک برنامه کد نویسی نوشته و در شبکه توزیع شده و غیر متمرکز بلاک چین اجرا می‌شود. معاملات انجام شده که از طریق کدهای نوشته شده کنترل می‌شوند، قابل پیگیری و غیرقابل برگشت هستند.
قراردادهای هوشمند این امکان را فراهم می‌کنند که معاملات بدون نیاز به واسطه از قبیل مرجع مرکزی، سیستم حقوقی یا ساز و کارهای اجرایی خارجی، به صورت کاملا مطمئن بین طرفین ناشناس انجام شود.
به این ترتیب در پاسخ به سوال قرارداد هوشمند چیست؟ باید بگوییم قراردادهای هوشمند، قراردادهایی خوداجرا هستند که شرایط توافق بین خریدار و فروشنده به طور مستقیم در هر خط کد نوشته شده‌اند و معاملات را قابل پیگیری، شفاف و برگشت ناپذیر می‌کند.
تاریخچه قرارداد هوشمند چیست
اصل قراردادهای هوشمند توسط رمزنگار، برنامه نویس و دانشمند آمریکایی نیک سابو (Nick Szabo)، در سال 1994 که مدت‌ها قبل از ظهور فناوری بلاکچین و 10 سال پیش از اختراع بیت کوین یک ارز مجازی با عنوان «بیت طلا» را اختراع کرده بود، عرضه شد. در واقع، شایعه شده که نیک سابو، ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) واقعی، مخترع ناشناس بیت کوین است، که وی آن را انکار کرد.
قراردادهای هوشمند پروتکل‌های دیجیتالی برای انتقال اطلاعات هستند که از الگوریتم‌های ریاضی برای انجام خودکار معامله، بعد از تحقق شرایط ایجاد شده و کنترل کامل فرآیند، استفاده می‌کنند. با این حال، قراردادهای هوشمند با معرفی اتریوم، که از زبان سالیدیتی (Solidity) برای برنامهریزی قراردادها استفاده می‌کند، محبوبیت بیشتری پیدا کردند.
قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟
قرارداد هوشمند اصطلاحی است برای توصیف کدهای رایانه‌ای، که بطور خودکار تمام یا قسمت‌هایی از یک توافق نامه را اجرا می‌کند و در یک سیستم عامل مبتنی بر بلاک چین ذخیره می‌شود. همانطور که در زیر توضیح داده شده، این کد می‌تواند فقط نشان از توافق طرفین بوده یا ممکن است مکمل یک قرارداد متنی سنتی باشد و مفاد خاصی را اجرا کند. (مانند انتقال وجوه از طرف A به طرف B).
چون کدهای نوشته شده در بستر بلاکچین که خود یک سیستم توزیع شده است، اجرا می‌شوند، بنابراین امنیت، دوام و تغییرناپذیری بلاکچین را به ارث می‌برند و هر بلاک جدیدی به بلاکچین اضافه شود، کدهای قرارداد هوشمند اجرا خواهد شد.
این نشان از شفافیت اینگونه قراردادها دارد. اگر طرفین با شروع یک معامله مشخص کرده باشند که پارامترهای خاصی در قرارداد مربوطه انجام شود، کدهای نوشته شده، تک تک پارامترهای تعیین شده را اجرا می‌کنند.
نحوه کار قرارداد هوشمند چیست
در حال حاضر پارامترهای ورودی و مراحل اجرای یک قرارداد هوشمند باید مشخص و عینی باشد، یعنی اگر «X»، اتفاق افتاد، مرحله «Y»، اجرا شود. بنابراین وظایفی که قراردادهای هوشمند انجام می‌دهند ابتدایی هستند (مثل در صورت رعایت برخی قوانین، ارزدیجیتال از حساب فروشنده به حساب خریدار انتقال می‌یابد.)
با افزایش بلاک‌ها به بلاکچین، قراردادهای هوشمند پیچیده‌تر شده و قابلیت انجام معاملات پیچیده را پیدا می‌کنند. توسعه‌دهندگان به دنبال راه حل‌های جامعی برای انجام معاملات پیشرفته و بزرگ هستند. با این حال هنوز هم از مزایای این قراردادها نسبت به قراردادهای سنتی نمی‌توان چشم پوشی کرد، زیرا می‌توان معیار‌های اعتماد و بندهای قرارداد بیشتری برای انجام تراکنش‌های مطمئن اضافه کرد. از جمله اینکه آیا یک طرف معامله معیار منطقی تجاری را رعایت کرده است یا اینکه چه زمانی شرط جبران خسارت، اعمال و غرامت پرداخت شود.
قراردادهای هوشمند در حال حاضر برای اجرای خودکار دو نوع «تراکنش» مناسب هستند:
- اطمینان از پرداخت وجوه
- اعمال مجازات‌های مالی در صورت عدم رعایت شرایط موجود در قرارداد هوشمند
در هر حالت به دخالت شخص ثالث از جمله انسان یا یک مرجع قضایی بعد از اجرای قرارداد هوشمند نیاز نیست و همین امر هزینه‌های اجرای قرارداد را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد.
مثالی از نحوه کار قراردادهای هوشمند
برای نمونه، قراردادهای هوشمند می‌توانند پرداخت‌های بین معاملات را مطمئن کنند. مثلا وقتی یک ارز دیجیتال مانند بیت کوین قرار است به فروش برسد، قرارداد هوشمند بلافاصله می‌تواند تاییدیه‌های لازم جهت انتقال ارز دیجیتال به حساب خریدار و وجه به حساب فروشنده را فراهم کند.
در این صورت فروشندگان هزینه دارایی به فروش رسیده خود را در کمترین زمان دریافت کرده و به تشریفات اضافه نیازی نیست. از سوی دیگر هزینه‌ها برای خریداران به طور قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند. یک قرارداد هوشمند می‌تواند برنامهریزی شود تا در صورت عدم دریافت پرداخت، دسترسی به دارایی مربوطه را قطع کند.
به عنوان مثال، در صورت عدم پرداخت وجه بیت کوین خریداری شده، دسترسی به محتوای آن به صورت خودکار قطع شود.
موارد ضروری در یک قرارداد هوشمند
قراردادهای هوشمند شامل موارد زیر هستند:
موضوع قرارداد
کدهای نوشته شده باید به محصول یا خدمات درج شده در قرارداد دسترسی داشته باشد، تا در صورت نیاز بتوانند آن را آزاد یا توقیف کنند.
امضای دیجیتال
کلیه طرفین معاملات باید کلید خصوصی را با امضای دیجیتال خود تایید کنند.
بندهای قرارداد
قوانین درج شده و کلیه بندهای آن باید مورد تایید طرفین باشد و با توافق هر دو طرف اجرا شود.
موارد استفاده از قرارداد هوشمند چیست ؟
باتوجه به ویژگی‌های بالقوه قراردادهای هوشمند از جمله امنیت، شفافیت، دقت، بهره‌وری در زمان و … می‌توان کاربردهای بسیاری برای این قراردادها معرفی کرد. اکثر پروژه‌هایی که نیاز به شفافیت دارند، بهتر است برای قراردادهای خود هوشمندی را جایگزین قراردادهای سنتی و کاغذی کنند.
از جمله کاربردهای قرارداد هوشمند می‌توان به موراد زیر اشاره کرد.
شرکت‌های بیمه
شرکت‌های بیمه از جمله مواردی هستند که با قوانین و پروتکل‌های حقوقی، بیگانه نیستند. اینگونه شرکت‌ها می‌توانند شرایط و مقررات بیمه را در شبکه غیرمتمرکز و توزیع شده بلاکچین، تبدیل به کدهای برنامه نویسی کنند، تا گره‌ها یا همان کاربران شرکت بیمه در صورت اجرای تمام مفاد قرارداد، اعتبار دریافت کنند.
پروژه‌های زیادی در این خصوص انجام شده است. برای مثال شرکت‌های بیمه در کشور فرانسه، شرکت‌های هواپیمایی را ملزم به پرداخت خسارت در صورت تاخیر در پرواز‌ها به مسافران، بیمه کرده است. این امر باعث شفافیت خدمات ارائه شده از سوی بیمه‌کنندگان می‌شود.
انتخابات و رای گیری
همه ما می‌دانیم که تقلب و دستکاری آرا در انتخابات بسیار دیده می‌شود. بنابراین می‌توان از شفافیت اطلاعات بلاکچین و قراردادهای هوشمند برای نتایج رای‌گیری استفاده کرد. برای پیاده‌سازی این مدل‌ها پروژه‌هایی مثل فالومای‌وت (FollowMyVote)انجام شده است که با ثبت شدن رای دیگر امکان تغییر آن وجود نخواهد داشت.
سامانه‌های خدمات سلامت
سامانه‌های بهداشتی برای ثبت و انتقال ایمن اطلاعات کاربران از قراردادهای هوشمند بهره می‌برند. باتوجه به اهمیت بالای اطلاعات سلامتی پروژه‌های این حوزه برای کاربردی‌سازی بلاکچین بسیار زیاد است. هدف از ایجاد چنین پایگاه داده‌هایی این است که داده‌های مطمئنی از سلامت کاربران جمع‌آوری و ثبت شود تا هر زمان کاربر در هرجای دنیا نیاز به خدمات پزشکی داشت، پرونده کامل پزشکی او موجود باشد.
اپلیکیشن‌های قرارداد هوشمند و بلاکچین
تا به اینجا متوجه شدیم گه قرارداد هوشمند چیست . در ادامه قصد داریم به بررسی قراردادهای هوشمند بر روی اپلیکیشن‌ها بپردازیم.
یکی از مواردی که قرارداد هوشمند را با قراردادهای سنتی متمایز می‌کند، استفاده از فناوری بلاکچین است، که واسطه‌ها را از بین برده و یک معامله قابل اطمینان بین طرفین معامله اجرا می‌کند. همانطور که گفتیم قرارداد هوشمند، کدهای برنامه نویسی شده است که برای توافق طرفین روی تکنولوژی بلاکچین برای حذف واسطه‌ها اجرا می‌شود.
بنابراین هنگامی که یک قرارداد هوشمند روی یک بلاکچین مانند اتریوم آزاد می‌شود. امکان توقف آن وجود ندارد و هیچ کس نمی‌توان جلوی آن را بگیرد. با استفاده از این قراردادها می‌توان برنامه‌هایی ساخت که بدون توقف و از کار افتادن کار کند و حتی برنامه نویس هم نمی‌تواند آن را متوقف کند. اینگونه برنامه‌ها، برنامه‌های غیرمتمرکز یا Dapp نام دارند.
شبکه اتریوم
اتریوم را می‌توان یکی از بهترین اپلیکیشن‌هایی محسوب کرد که پتانسیل واقعی بلاکچین را نشان می‌دهد. اتریوم را به مردم سراسر دنیا اجازه می‌دهد که اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز خود را روی این پلتفرم به اجرا درآورند. بنابراین توسعه‌دهندگان می‌توانند قراردادهای هوشمند خود را روی اتریوم برنامه نویسی کنند.
براساس وایت‌پیپر اتریوم، هدف اتریوم ایجاد پروتکل جایگزین برای ساخت برنامه‌های غیرمتمرکز با تاکید بر زمان توسعه، امنیت و مقیاس‌پذیری است. به این ترتیب اتریوم با استفاده از زبان مخصوص خود (سالیدیتی) این امکان را برای توسعه‌دهندگان فراهم می‌کند تا با استفاده از، EVM، ماشین مجازی اتریوم (یک کامپیوتر مجازی و نرم افزاری) که یک ماشین تورینگ کامل (نوعی ماشین محاسباتی بر مبنای 0 و 1) است، قراردادهای خود را به انجام رسانند.
نمونه‌ای از اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز موفق در بستر اتریوم می‌توان پروژه Golem ، Augur، و BAT اشاره کرد.
مزایای قرارداد هوشمند چیست ؟
قراردادهای هوشمند دارای مزایای قابل توجهی نسبت به قراردادهای سنتی هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
شفافیت
یکی از بهترین مزایای قراردادهای هوشمند شفافیت آن‌هاست. در این قراردادها کلیه مفاد معامله مشخص و شفاف بین دو طرف به توافق رسیده و در شبکه در معرض دید کل اعضای شبکه قرار داده شده است. به این ترتیب طرفین از شفافیت در معاملات خود اطمینان حاصل می‌کنند.
کارآمدی و بهره وری
در قراردادهای هوشمند استفاده از برگه، دفتر و ملزومات فیزیکی برای اطمینان از عدم سوء استفاده از آن‌ها لازم و ضروری بود. اما امروزه به دلیل کندشدن سرعت معاملات با استفاده از کاغذبازی‌های انجام شده، با قراردادهای هوشمند می‌توان سرعت انجام معاملات را افزایش داد و از هدر رفت زمان زیادی جلوگیری کرد.
سرعت
این قراردادها بر روی کد نرم افزار اجرا می‌شوند و ماهیت دیجیتالی دارند. در نتیجه، آن‌ها می‌توانند معاملات را خیلی سریع انجام دهند. این سرعت می‌تواند ساعت‌ها از زمان‌های تلف شده در قراردادهای سنتی را ذخیره کند.
امنیت
در قراردادهای هوشمند از بالاترین سطح رمزگذاری داده استفاده می‌شود که همان استانداردی است که ارزهای دیجیتال از آن استفاده می‌کنند. این سطح از ایمنی، آن‌ها را در زمره موارد ایمن در شبکه جهانی وب قرار می‌دهد.
کاهش هزینه‌ها
یکی از مهم‌ترین مزیت قرارداد هوشمند حذف واسطه‌هایی است که باید مبلغ زیادی را برای انجام معامله به آن‌ها پرداخت کنید. از این رو هزینه‌هایتان به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.
ذخیره‌سازی
نگهداری و مستندسازی قراردادها هم در نسخه‌های سنتی و هم نسخه‌های دیجیتالی مورد نیاز است این در حالی است که برای نگهداری نسخه‌های سنتی نیاز به یک مکان فیزیکی برای ذخیره‌سازی است. در صورتی که در قراردادهای هوشمند هیچ نیازی به فضای ذخیره‌سازی قراردادها ندارد. لازم به ذکر است دسترسی به قراردادهای فیزیکی سخت و زمانبر است، در حالی که به راحتی می‌توان به قراردادهای هوشمند دسترسی پیدا کرد.
مسائل و چالش قراردادهای هوشمند
یکی از مسائلی که برای این قراردادها وجود دارد اصطلاح هوشمندی در نام آن است که کمی گمراه‌کننده به نظر می‌رسد. قرارداد هوشمند تنها به اندازه‌ای دارای هوشمندی است که برنامه نویس آن تعیین کند. از نظر حقوقی نیز اعتبار آن تنها بین طرفین دارای ارزش است و بسیاری از شاخص‌های یک قرارداد را ندارد.
گمراه‌کننده بودن هوشمندی
حال فرض کنید در بندهای یک قرارداد قوانینی نوشته شده است که در صورت بروز مشکلات بین طرفین فرد سومی وارد این معامله شده و مشکلات را حل و فصل کند. این درحالی است که یکی از مهم‌ترین مزایای قراردادهای هوشمند بی‌نیازی به شخص ثالث تعریف شده بود. بنابراین چنین به نظر می‌رسد که بی‌نیازی به شخص ثالث در این قراردادها به طور کامل رفع نشده است.
عمومی بودن قراردادهای هوشمند
اگرچه عمومی بودن قراردادها باعث شفافیت آن میان مردم می‌شود اما از سوی دیگر حریم خصوصی را نقض می‌کند. اگر افرادی بخواهند قراردادهای خصوصی و مخفیانه داشته باشند، قراردادهای هوشمند مناسب آن معامله نخواهد بود.
عدم به رسمیت شناخته شدن از سوی دولت‌ها
نحوه برخورد دولت‌ها نیز از دیگر مشکلات این تکنولوژی است زیرا بسیاری از دولت‌ها و مردم این تکنولوژی را قبول ندارند و اگر از طریق این نوع قراردادها مالک دارایی مانند خانه، ماشین یا هر چیز دیگری شوید، از سوی دولت ترتیب اثر داده نمی‌شود. از طرفی پذیرفته شدن ارزها و فناوری‌های دیجیتال بین عموم مردم کار چندان ساده‌ای نیست و بسیار زمانبر خواهد بود.
پیش‌بینی آینده قراردادهای هوشمند
پیش بینی آینده قراردادهای هوشمند کار ساده‌ای نیست، زیرا نمی‌توان در دنیای بی‌ثبات ارزهای دیجیتال و روند دیجیتالی شدن کارها و عملیات حقوقی پیش بینی و تحلیل درستی از نتایج انجام داد.
اما با توجه به مزایای بسیار خوب قراردادهای هوشمند و تاثیرات مثبتی که استفاده از آن در پروژه‌های موفق داشته است از قراردادهای هوشمند برای حل مسائل و پروژه‌های بزرگ و پیچیده استفاده شود. بعید نیست که در آینده‌ای نه چندان دور این قراردادها به صورت کامل جای قراردادهای سنتی را بگیرند.
جمع بندی
با مقاله قرارداد هوشمند چیست ، با ما همراه بودید. قراردادهای هوشمند راهی برای ایجاد اعتماد بین طرفین معاملات است که مزایا و معایب مختص به خود را دارد. شما می‌توانید برای تبادل ارزهای دیجیتال خود یا هر کار دیگری از این نوع قراردادها استفاده کنید. پلتفرم اتریوم در بستر بلاکچین یکی از بهترین راه‌های استفاده از این نوع قراردادها است.
آیا شما تجربه استفاده از قراردادهای هوشمند را داشته‌اید؟ آینده این قراردادها برای انجام معاملات را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟ تجربه و نظرات خود را با کیوسک آکادمی به اشتراک بگذارید.
